Các bạn làm dịch, convert, edit hay đọc truyện hẳn là thường gặp đơn vị đo lường cổ đại. Có một số tác giả rất thích dùng những đơn vị này trong truyện, ví dụ điển hình như Y Lạc Thành Hỏa, văn phong cổ điển nên thường xuyên xuất hiện, đặc biệt nhất là thân cao các nhân vật. Nên ở đây, tớ sẽ viết một bài giải thích về chiều cao với các đơn vị thời cổ đại Trung Quốc. Lý do là tớ cũng thắc mắc vấn đề này khá lâu rồi, cũng có tra tìm tài liệu, nhưng dường như các trang web ở Việt Nam mình không mấy khi cập nhật những thông tin này, rất chung chung, không đủ rõ ràng. (Có lẽ có nhưng mình không tìm được nên tự viết một bài để giúp đỡ các bạn gặp phải vấn đề giống mình)
I. Độ dài của “Thước 尺” qua các thời đại:
Thời Viễn Cổ thì 1 tấc = một đốt ngón tay, 1 thước = một gang tay (Ước lượng chung).
Thời Thương: 1 thước = 16,95 cm ≈ 17cm (Với số liệu này thì những người đàn ông thân cao 1 trượng tức tương đương 1m7 sẽ được gọi là “Đại trượng phu”).
Thời Chu, thời Tần: 1 thước = 23.1 cm
Thời Hán: 1 thước = 21.35 cm ~ 23.75 cm
Tam quốc: 1 thước = 24.2 cm
Nam Triều: 1 thước = 25.8 cm
Bắc Ngụy: 1 thước = 30.9 cm
Thời Tùy: 1 thước = 29.6cm
Thời Đường: 1 thước = 30.7 cm
Thời Tống Nguyên: 1 thước = 31.68 cm
Thời Minh Thanh: 1 thước = 31.1 cm
II. Thân cao khi dùng “Thước 尺” để miêu tả là như thế nào?
Từ cổ đến kim đều sử dụng thước để đo lường, nhưng ước lượng chiều dài lại không giống nhau. Trong « Trâu Kỵ phúng Tề vương nạp gián » viết: “Trâu Kỵ tu bát xích hữu dư” ý là “Trâu Kỵ thân cao hơn 8 thước”. Nếu dựa theo tỷ lệ quy đổi hiện nay (1 thước = 1/3m) thì thân cao của Trâu Kỵ sẽ là 2,667m. Hiển nhiên là quá cao so với thực tế.
Theo lẽ đó mà nói, thước ở cổ đại ngắn hơn so với thước hiện đại. Ban đầu thì thước tức là chiều dài của một gang tay (khoảng cách từ ngón cái đến ngón trỏ khi hoàn toàn duỗi bàn tay), tương đương 20 cm. Cho nên ở thời Chu thì 1 thước dài khoảng 19.91 cm. Về sau thì độ dài của thước được tăng lên, ở Tam Quốc là 23 cm, nhưng giữa các quốc gia lại không thống nhất, ví dụ như thước của nước Sở dài 22.7 cm. Mà Trâu Kỵ là người nước Tề, dựa theo thước thời đó thì thân cao của Trâu Kỵ là khoảng 184 cm, cho dù là ở thời nay cũng là vóc dáng cao. Mà trong « Trần Tình Biểu » có câu viết “Nội vô ứng môn ngũ xích chi đồng” (Không có bé trai cao 5 thước để trông cửa), tác giả Lý Mật là người Tây Tấn, khi đó thì 1 thước khoảng 24 cm, vì thế 5 thước là 120 cm, như vậy “Ngũ xích chi đồng” là chỉ đứa bé trai cao tầm 120 cm. Nhưng đồng thời “Ngũ xích” cũng có thể sử dụng cách tính trước đây mà không phải hoàn toàn dựa vào xích Tấn, vậy thì chiều dài cũng ngắn lại hơn một chút, trên dưới 110 cm.
III. Các đơn vị đo lường khác ít được biết đến:
Một đơn vị đo lường khác tương đối gần với “Thước 尺” là “Chỉ 咫”. Độ dài của nó tương đương với một gang tay của phụ nữ (Tính từ ngón cái đến ngón giữa khi bàn tay giãn ra). Thời nhà Chu quy định 1 chỉ bằng 8 tấc, mà 1 thước thì bằng 10 tấc. Sau này chỉ xích đi liền với nhau để chỉ khoảng cách rất gần, như câu “Cận tại chỉ xích” (Gần trong gang tấc).
Ngoài ra, thời Tiên Tần còn có các đơn vị đo chiều dài sau:
– Trượng 丈: 1 trượng = 10 thước
– Tầm 寻: 1 tầm = 8 thước
– Thường 常: 1 thường = 2 tầm = 16 thước
– Nhẫn 仞: 1 nhẫn = 8 thước (Thời Chu). Cũng có thể là 7 thước. Nhưng bây giờ thì nó được quy định khoảng 6 thước 4 tấc 8 phân. Nhẫn là chiều dài khi giang rộng hai tay. Trong « Ngu Công Di Sơn » viết “Thái hành, vương ốc nhị sơn, phương thất bách lý, cao vạn nhẫn”.
Sau này sinh ra các đơn vị chiều dài nhỏ hơn tấc (Dường như là chỉ có ở thời hiện đại cận đại): Phân 分 (1/10, 1 tấc = 10 phân); li 厘 (1/100 trong đơn vị đo lường, ví dụ như li mễ tức là centimet, 1 phân = 10 li); hào 毫 (1/1.000 trong đơn vị đo lường, ví dụ hào mễ tức là millimet, 1 li = 10 hào); miểu 秒 (Sau nhà Tống được đổi thành “Ti 丝”, 1/10.000 trong đơn vị đo lường, 1 hào = 10 ti); hốt 忽 (1/100.000 m, 1 ti = 10 hốt); vi 微 (Tức micro, 1/1.000.000, 1 hốt = 10 vi).
“Ti” và “Hào” thường được dùng nối liền nhau, để chỉ những thứ bé nhỏ không đáng kể. “Hốt” và “Vi” cũng tương tự. Trong « Linh Quan Truyền Tự » viết: “Phu họa hoạn thường tích vu hốt vi.” (Tai họa của đàn ông thường bắt nguồn từ những thứ nhỏ bé không đáng kể).
— Tài liệu từ mạng internet Trung Quốc —
Hủ Giới 
Ý kiến